„ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონის პროექტის მიღების საჭიროება განაპირობეს შემდეგმა გარემოებებმა:

ევროპის ენერგეტიკული გაერთიანების დამფუძნებელ ხელშეკრულებასთან საქართველოს მიერთების ოქმი და ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება ითვალისწინებს საქართველოს კანონმდებლობის ჰარმონიზაციას ევროკაშირის მოთხოვნებთან, რომელთა მიზანია ენერგეტიკის სფეროში კონკურენტული ბაზრის ჩამოყალიბება. აღნიშნულ დოკუმენტებში პირდაპირ არის მითითებული ევროკავშირის ის დირექტივები და რეგულაციები, რომელთა იმპლემენტაციის ვალდებულება ეკისრება საქართველოს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, წარმოდგენილი კანონპროექტი ითვალისწინებს ევროკავშირის შემდეგი სამართლებრივი დოკუმენტების მოთხოვნათა იმპლემენტაციას:

ა) ევროპის პარლამენტისა და საბჭოს 2009 წლის 13 ივლისის 2009/72/EC დირექტივა ელექტროენერგიის შიდა ბაზრისათვის საერთო წესებისა და 2003/54/EC დირექტივის გაუქმების შესახებ;

ბ) ევროპის პარლამენტისა და საბჭოს 2009 წლის 13 ივლისის N714/2009 (EC) რეგულაცია ელექტროენერგიის ტრანსსასაზღვრო ვაჭრობის ქსელზე დაშვების პირობებისა და 1228/2003 (EC) რეგულაციის გაუქმების შესახებ;

გ) 2006 წლის 18 იანვრის 2005/89/EC დირექტივა ელექტროენერგიის მიწოდებისა და ინფრასტრუქტურაში ინვესტიციების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ზომების შესახებ;

დ) 2009 წლის 13 ივლისის 2009/73/EC დირექტივა ბუნებრივი გაზის შიდა ბაზრისათვის საერთო წესებისადა2003/55/EC დირექტივის გაუქმების შესახებ;

ე) 2009 წლის 13 ივლისის N 715/2009 (EC) რეგულაცია ბუნებრივი გაზის გადამცემ ქსელზე დაშვების პირობებისა და N1775/2005 (EC) რეგულაციის გაუქმების შესახებ; და

ვ) 2004 წლის 26 აპრილის 2004/67/EC დირექტივა ბუნებრივი გაზის მიწოდების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ზომების შესახებ.

ენერგიის ბაზრებზე თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობების ჩამოყალიბების ხელშეწყობა,  ასევე წარმოადგენს აღნიშნული კანონის პროექტის მიღების მიზანს.

კანონპროექტთან ერთად, ასევე, შემუშავებულია თანმდევი კანონპროექტები, კერძოდ:

1. „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე“ საქართველოს კანონის პროექტი რომელიც ითვალისწინებს „ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონპროექტიდან გამომდინარე ახალი ლიცენზიების შემოღებას;
2. „ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე“ საქართველოს კანონის პროექტი, რომელიც ითვალისწინებს დამოუკიდებლობის პრინციპებში კრიტერიუმების დამატებას;
3. ნავთობისა და გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე“ საქართველოს კანონის პროექტი, რომელიც ითვალისწინებს „ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ“ საქართველოს კანონპროექტიდან გამომდინარე, სატრანსპორტო საშუალების განმარტების დაზუსტებას.

1. იქონიებს თუ არა კანონპროექტი გავლენას ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილზე?

კანონპროექტის წარმოდგენილი სახით მიღება არ იქონიებს გავლენას საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილზე.

2. იქონიებს თუ არა კანონპროექტი გავლენას ბიუჯეტის ხარჯვით ნაწილზე?

კანონპროექტის წარმოდგენილი სახით მიღება არ გამოიწვევს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დამატებითი ასიგნებების გამოყოფის საჭიროებას.

3. გამოიწვევს თუ არა კანონპროექტის მიღება სახელმწიფოსთვის ახალი ფინანსური ვალდებულებების დაკისრებას?

კანონპროექტის წარმოდგენილი სახით მიღება არ  გამოიწვევს სახელმწიფოს მიერ ახალი ფინანსური ვალდებულებების აღებას.

4.  რა შეიძლება იყოს კანონპროექტის მოსალოდნელი ფინანსური შედეგები იმ პირთათვის, რომელთა მიმართაც ვრცელდება კანონპროექტის მოქმედება?

კანონპროექტმა შეიძლება გამოიწვიოს იმ პირთა ხარჯების ცვლილება, რომელთა მიმართ ვრცელდება კანონის მოქმედება ვინაიდან მოთხოვნილია განაწილების საქმიანობის მიწოდების საქმიანობისგან გამიჯვნა ამან შესაძლოა საწყის ეტაპზე გაზარდოს შესაბამისი კომპანიებისთვის ადმინისტრაციული ხარჯები. თუმცა განაწილების ლიცენზიატებს მოაკლდებათ ელექტროენერგიის შესყიდვის ხარჯი. ასევე ბაზრის გახსნის კვალდაკვალ შესაძლოა თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობების პირობებში საქმიანობისას, ზოგ შემთხვევაში შეიძლება უფრო ძვირი იყოს საბოლოო პროდუქტი მომხმარებლისთვის ან პირიქით უფრო იაფი, რასაც დაარეგულირებს ბაზარზე მოთხოვნა-მიწოდების შეფარდება და რეგულირებად სფეროში სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფები.

5. ითვალისწინებს თუ არა კანონპროექტი დამატებითი გადასახადის, მოსაკრებლის ან სხვა სახის გადასახდელის შემოღებას?

კანონპროექტი არ ითვალისწინებს დამატებითი გადასახადის, მოსაკრებლის ან სხვა სახის გადასახდელის შემოღებას. კანონპროექტში მოცემულია ჯარიმები და მათი ზღვრები, რომლებიც დაეკისრება დამრღვევ პირებს ამ კანონის მოთხოვნათა შეუსრულებლობის შემთხვევაში.

6. რა პერიოდს ფარავს ბაზრის მოდელის კონცეფციით განსაზღვრული ღონისძიებები?

ბაზრის კონცეფციის გარდამავალი ღონისძიებები განკუთვნილი და სავალდებულოა გარდამავალი ეტაპისთვის, რომელიც მოიცავს 2019 წლის 1-ლი იანვრიდან 2022 წლის 31 დეკემბრამდე პერიოდს.

7. რა წარმოადგენს ბაზრის მოდელის კონცეფციის სახელმძღვანელო პრინციპებს?

მოცემული ბაზრის კონცეფციის სახელმძღვანელო პრინციპებია:

ა) ბაზრის კონცეფციით განსაზღვრული ფუნქციების დამოუკიდებლობა , რათა თავიდან იქნეს აცილებული ამ ფუნქციების განმახორციელებელ სუბიექტებს შორის ინტერესთა კონფლიქტი;

ბ) ბაზარზე დაკვირვება უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების თავიდან აცილების მიზნით;

გ) საბითუმო ბაზარზე ელქტროენერგიის ყიდვა-გაყიდვა  ორმხრივი ხელშეკრულებებით ან/და ელექტროენერგიის ორგანიზებულ ბაზრებზე დღით ადრე, დღიური და საბალანსო ბაზრების ჩათვლით;

დ) ზღვრული ფასის ტენდერის პრინციპი ელექტროენერგიის ორგანიზებულ ბაზრებზე, გარდა საბალანსო რეზერვებისთვის ტენდერის შემთხვევისა;

ე) არარეგულირებული ფასწარმოქმნა ორმხრივ საბითუმო ხელშეკრულებებში, ბაზრის მონაწილეებს შორის ელექტროენერგიის ორგანიზებული ბაზრის გარეთ ვაჭრობისას;

ვ) ელექტროენერგიის ორგანიზებულ ბაზრებზე სათანადო ლიკვიდურობის უზრუნველყოფა ლიკვიდურობის წამახალისებელი ღონისძიებების გატარებით, რომლებიც უფრო დეტალურად უნდა აისახოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების შესახებ კანონის შესაბამისად დამტკიცებულ ელექტროენერგიის ბაზრის მოდელის კონცეფციაში;

ზ) სახელშეკრულებო ურთიერთობებით მართვის ძირითად სქემის ფორმირება სხვადასხვა სუბიექტებს შორის, რომლებიც ბაზარზე ასრულებენ სხვადასხვა ფუნქციებს, რაც ხელს შეუწყობს თვით რეგულირებას, როგორც მჭიდრო და ჰარმონიული თანამშრომლობის სახელმძღვანელო პრინციპს სექტორში;

თ) ბაზრის თითოეული მონაწილის პორტფელის დამოუკიდებლად ოპტიმიზაცია, მათ შორის გაუმჯობესებული პროგნოზირება და დაბალანსებაზე პასუხისმგებლობის დანერგვა;

ი) განახლებადი ენერგიის მხარდაჭერის სქემების არსებობა, რომლებიც შესაბამისობაში იქნება ენერგეტიკული გაერთიანების სათანადო სამართლებრივ დებულებებთან.

8. კონცეფციის თანახმად, ვინ იქნება ორგანიზებულ ბაზარზე მოქმედი სუბიექტები?

ახალი ბაზრის სტრუქტურის ფარგლებში ბაზარზე  მოქმედი სუბიექტები იქნება:

•  გადამცემი სისტემის ოპერატორი;
•  გამანაწილებელი სისტემის ოპერატორი;
•  დაბალანსებაზე პასუხისმგებელი პირი;
•  საბალანსო მომსახურების მიმწოდებელი;
•  ბაზრის ოპერატორი;
•  საბითუმო საჯარო მომსახურების ორგანიზაცია;
•  უნივერსალური მომსახურების (საცალო) მიმწოდებლები;
•  მარეგულირებელი კომისია;
•  სამინისტრო.

9. შეუწყობს თუ არა ხელს კონცეფცია მთავრობის პოლიტიკის გატარებას?

მოცემული ბაზრის კონცეფცია ხელს უწყობს საქართველოს მთავრობის პოლიტიკის გატარებას შემდეგი მიმართულებით:

ა) ელექტროენერგეტიკული სექტორის ლიბერალიზაციისა და ელექტროენერგიის ორგანიზებული  ბაზრების ჩამოყალიბებისთვის საკანონმდებლო ბაზის უზრუნველყოფა;

ბ) ენერგეტიკული გაერთიანების დამფუძნებელ ხელშეკრულებასთან საქართველოს მიერთების შესახებ ოქმით აღებული ვალდებულებების შესრულება;

გ) ლიკვიდურობის მხარდამჭერი ღონისძიებების განხორციელების გზით, ელექტროენერგიის ორგანიზებული ბაზრ(ებ)ის ეფექტიანი ფუნქციონირების უზრუნველყოფა;

დ) ელექტროენერგეტიკული სექტორის ეფექტიანობისა და მდგრადობის გაუმჯობესება, ელექტროენერგიის ბაზარზე ფუნქცია-მოვალეობების განსაზღვრისა და შესაბამისად, ბაზრის მკაფიო სტრუქტურის ჩამოყალიბების გზით.

კანონპროექტის დანერგვით მიღებული შედეგები:

1. ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი გაზის (შემდგომში ერთად „ენერგია“) ბაზრების გახსნა და თავისუფალი გამჭვირვალე, კონკურენტული საბაზრო ურთიერთობების ჩამოყალიბება;
2. სემეკის უფლებამოსილების და დამოუკიდებლობის ხარისხის გაზრდა;
3. საქართველოს მთავრობისა და სამინისტროსთვის შემდეგი კომპეტენციის შენარჩუნება: მომხმარებელთათვის ენერგიის მიწოდების უსაფრთხოებაზე ზედამხედველობის უზრუნველყოფა, საბაზრო ურთიერთობების მინიმალური შეზღუდვის პირობებში.
4. გარდამავალ პერიოდში თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობების ხელშეწყობის პარალელურად უარყოფითი ზეგავლენისგან საყოფაცხოვრებო და მოწყვლადი მომხმარებლების დაცვის ინსტრუმენტების არსებობა, რაც განხორციელდება საქართველოს მთავრობის მიერ შესაბამისი საჯარო მომსახურების (უნივერსალური მომსახურების მიწოდება) ვალდებულების დაკისრებით ამ სეგმენტის მომსახურე კომპანიებისთვის და სემეკის მიერ შესაბამისი სატარიფო რეგულირებით. ამასთან, ერთი განაწილების სისტემის არეალში შესაძლებელი იქნება მხოლოდ ერთი საჯარო მომსახურების განმახორციელებლის (უნივერსალური მომსახურების მიმწოდებელი) განსაზღვრა თუმცა ეს არ ზღუდავს მომხმარებელს აირჩიოს სხვა მომწოდებელი კომპანია, რომელიც იქნება საბითუმო ბაზარზე.
5. ზემოხსენებული რეფორმის შედარებით უმტკივნეულოდ და ამავე დროს ეფექტიანად განხორციელების უზრუნველსაყოფად, საქართველოს მთავრობის მიერ ბაზრის მოდელის კონცეფციის დამტკიცება, რომელშიც გაიწერება ბაზრის გახსნის შესაბამისი ეტაპები, საჯარო მომსახურებების განხორციელების ფარგლები და განსახორციელებელი ღონისძიებები.